لنز دوربین عکاسی.

لنز دوربین عکاسی چیست؟

اگر دوربین عکاسی را یک انسان در نظر بگیریم، لنز دوربین عکاسی چشم این انسان است. لنز ترکیبی از عدسی هایی است که نور را در نقطه ای معین متمرکز می کند.

آشنایی با ساختمان لنز دوربین عکاسی، نخستین گام برای استفاده بهتر از آن است. در این بخش سعی داریم ایتدا به تشریح  ساختمان و اجزاء تشکیل دهنده لنز بپردازیم. دربخش دوم نیز با انواع لنزها و عملکرد آن آشنا می شویم. این که لنز چطور این تصویر را می سازد، به علم فیزیک اپتیک مرتبط است.

موضوع مهم برای ما به عنوان عکاس، اینست که تصویر چگونه در بهترین حالت ممکن ثبت شود. ثبت تصویری متناسب با خواسته عکاس و توانایی های دوربین و لنز دوربین عکاسی مهمترین خواسته یک عکاس از لنز است.

درحقیقت لنزها که ترکیبی از چندین عدسی متفاوت هستند در سطح مقطع، سنسور، یا فیلم را پوشش می دهد. و تصویری معکوس از واقعیت را روی صفحه کانونی می سازد.

ساختمان لنز دوربین عکاسی

لنز ها بر اساس نوع زاویه ای که پوشش می دهند به دسته بندی های متفاوتی تقسیم می شوند

1. لنز دوربین عکاسی نرمال |زاویه چشم انسان ( F:50mm) 
2. لنز دوربین عکاسی وایدانگل |زاویه باز ( F:–50mm )
3. لنز دوربین عکاسی تله فتو |زاویه بسته (F:+50mm)
4. لنز دوربین عکاسی ماکرو |فاصله خیلی نزدیک لنز ماکرو با میزان توانایی نزدیک شدنش به سوژه معنا پیدا می کند.
5. لنز دوربین عکاسی سوپر تله فتو آئینه ای |زاویه خیلی بسته(F:+500mm)
6. لنز دوربین عکاسی سوپر واید انگل |زاویه خیلی بسته(فیش آی)وسعت زاویه پوشش برحسب درجه مثلا 180 درجه 
7. لنز دوربین عکاسی پرسپکتیو (PC) وابسته به میزان پرسپکتیوی که پوشش می دهد برحسب درجه است.

لنز ماکرو

طراحی منحصر به فرد این لنز که صرفاً به کاربردهای ماکرو اختصاص دارد، از یک سیستم عناصر شناور برای حفظ کیفیت در سراسر محدوده فوکوس و یک لنز بسیار کم استفاده می کند. عنصر پراکندگی به کنترل حاشیه‌ها و انحرافات رنگی برای وضوح و دقت رنگ بالا کمک می‌کند. پوشش Super Spectra نیز برای از بین بردن اشکالات کنتراست اعمال شده است. لنز 65 میلی‌متر f/2.8 فقط عملکرد فوکوس دستی را دارد.

این لنز که به طور خاص برای عکاسی ماکرو طراحی شده است، دارای حداقل فاصله فوکوس 9.4 اینچی به همراه محدوده بزرگنمایی 1:1 تا 5:1 در اندازه واقعی یا بیشتر است.

این لنز فوکوس بی نهایت ارائه نمی دهد

لنز نرمال( F:50mm)

تقریبا می توان گفت تاثیر این لنز شبیه چشم انسان است. یعنی تصویری که ارائه می دهد با آنچه چشم می بیند نزدیک است.
هر چند به دلیل داشتن دو چشم ، دید چشم انسان به قدری وسیع است که از یک بازه واید تا سوپر تله را می تواند پوشش دهد، اما به طور تقریبی  گفته می شود که این لنز به زاویه دید چشم انسان نزدیک تر است.

دوربین های فول فریم، شبیه و در اندازه فریم فیلم هایی 35 میلمیتری عکاسی طراحی شده است. البته نکته مهم این است که نگاتیو 35 میلیمتری در دوربین عکاسی به صورت افقی قرار می گیرد و در دوربین های سینمایی به صورت عمودی است به همین دلیل در گذشته برای رسیدن به تصویری با عرضی شبیه به مستطیل که امروزه توسط سنسور های فول فریم و هالف فریم ارائه می شود بالا و پایین نگاتیو را توسط یک گیت (یک جفت تیغه فلزی،یا پلا ستیکی)می سوزاندند و مانع رسیدن تصویر به آن می شدند.

در بعضی مواردنیز مانند فیلمبرداری اسکوپ و اولترا اسکوپ به وسیله لنز،در سطح مقطع نگاتیو، تصویری فوق عریض ایجاد می شد.

چنان چه اشاره شد، لنز دوربین عکاسی با فوکال یا فاصله کانونی F:50mm نزدیک ترین لنز به زاویه دید چشم انسان است. لنزهای نرمال معمولا ارزان ترین نوع لنزها هستند. به عبارتی شاید لنز 50 میلیمتری بهترین لنز دوربین عکاسی است. ذزسینما نیز بسیاری از کارگردانان،ترکیب بندی با این لنز را بیشتر می پسندند.به ویژه اگر  Cine lens یا لنزهای ثابت سینمایی باشد.
نوع ترکیبی که لنز نرمال  ارائه می دهد کمترین اعوجاج را در قیاس با لنز های باز و کمترین میزان کمپرس کردن فضا و سوژه ها را در مقایسه با لنز های بسته موجب می شود.

کافی است همین دو قابلیت را با دو قابلیت واقع گرایی نزدیک به چشم و دیافراگم به شدت باز ترکیب کنید تا هم عکس های
خلاقانه و هم نماهای خاص تهیه کنید.
چشم فواصل کانونی بی شماری دارد.چشم مانند هیچ یک از لنزهای ثابت یا زوم عمل نمی کند و در دنیای دوربین ها،مشابه ندارد.
لازم به ذکر است که فاصله کانونی 50 میلی متر که دراین مقاله بارها مورد تاکید قرارگرفته بر اساس سنسور های فول فریم است.
برای سنسور های دارای ضریب، عدد ضریب باید لحاظ شود

واقعیت چیست؟

فاصله کانونی عدسی چشم حدود 32 میلیمتر در مقیاس برابر با 35 میلیمتر است.در عمل، فاصله کانونی چشم از 8 تا 844 میلیمتر در مقیاس برابر با 35 میلیمتر متغیر است. تفاوت بین چشم و لنز با وجود شباهت های زیاد، بسیار زیاد است. با این همه کارخانه های
لنز سازی تلاش زیادی می کنند آن چه با لنزها تصویر می شود، به آن چه چشم از جهان می شناسد نزدیک باشد. سیر تکاملی به صورتی است که شرکت های تولید دوربین و لنز از لایکا تاکانون و نیکون،سعی داشته اند در طول زمان چند موضوع را هم زمان در خصوص لنزها دنبال کنند.
تصاویری شفاف تر با کنتراست بالا، رنگ های تفکیک شده و در عین حال از هم پاشیدگی و اعواج کمتر در نواحی شیشه لنز ها، مجموعه این عوامل وموتورهای فوکوس کشی و تثبیت کننده تصاویر در لنزها سبب تعیین و افزایش قیمت آن ها می شود.
یکی دیگر از مهم ترین عوامل افزایش قیمت لنز ها بازترین میزان دیا فراگم آن هاست.

توضیح ساده ساختار لنزها

یک مجموعه شیشه که ساختار عدسی را تشکیل می دهد و پشت آن رینگ یا پرده قرار دارد. به این پرده که نقش تنظیم کننده میزان نور ورودی را به عهده دارد تیغه های دیافراگم می گویند. این تمام ماهیت واقعی لنز هاست و هر چه بر این
استوانه اضافه شودنقش آپشن هایی را دارد که برند ها برای فروش استفاده می کنند. لنز های سری L که دارای موتور های اولتراسونیک USM از تثبیت کننده IS فوق العاده ای بهره می برند.

لنز دوربین عکاسی نیکون قدیمی روی مانت های کانن و  لنز دوربین عکاسی کانن سری FD با مبدل های شیشه دار نیز گاهی تصاویر و پرتره های نسبتا خوبی تولید می کند که قابل مقایسه با لنز های سامیانگ است.
این عکس با لنز دوربین عکاسی آنالوگ کانن 135mm و با مبدل شیشه ای روی135mm و با مبدل شیشه ای روی MARK2 ثبت شده است.

اما این نکته نیز قابل توجه است که اتو فوکوس سریع و لرزش گیر عالی لنزدوربین عکاسی سری L می تواند شما را در ثبت تصاویر
ورزشی و خبری یاری کند. لنز ها در فوکال های مختلف تولید می شوند و قرار است تصویر را روی سنسور ثبت کنند. هرچه کیفیت وضوح آن ها بالاتر باشد، تصاویر ارزشمند ترخواهد بود.

در این کتاب به صورت تجربی در خصوص تست و استفاده از لنز هایی
صحبت می شود که از گونه های مختلفی هستند:از لنز های قدیمی
AF نیکون تا FDوEF . به عنوان مثال درباره ترکیب لنزهای FD با دوربین های
مانت EF این نکته حائز اهمیت است که چشم سختی بسیاری برای تشخیص
فوکوس بودن سوژه خواهد کشید و شارپنس نیز در سطح قابل توجهی افت می کند.

مبدل شیشه دار FD به EF:

لنز باز/Wideangle (منفی 35mm ):

این لنز ها زاویه بسیاربازتری نسبت به چشم انسان تامین می کنند:از
35 میلیمتری به پایین. این لنز ها در کنار لنز های چشم ماهی
(eyeFish) مجموعه بازترین لنز ها را در اختیار می گذارید.بالاترین فوکال این
لنز ها معمولا 28 و پایین ترین آن ها 16 است. البته لنز های جدیدی
توسط چینی ها تولید شده که بدون انحنای معروف چشم ماهی، تا
فو کال 12 میلیمتری را به وجود آورده اند.در این گستره لنز های زوم نیز
قرار دارند که هر فوکال مورد نیاز را می توانند در اختیار عکاس یا فیلمبردار
قرار دهند. گستره لنزهای زوم، موضوع مورد توجه ما در این مجموعه نیست
و بیشترین روی لنز های ثابت با فو کال های استاندارد بحث می کنیم.
لنز های زوم اگر چه می توانند مساله تعویض مستمر لنز را حل و در کسری
از ثانیه، فوکال های متعددیرا تامین کنند اما دارای شارپنس کمتری نسبت
به لنز های ثابت هستند و هرآن چه درباره لنز های استاندارد و ثابت صدق
کند قاعدتا در خصوص لنز های زوم نیز صادق خواهد بود.

لنز تله یا بسته / tele (مثبت 50 mm ) :

به لنز تله، تله فوتو هم می گویند: تله به محدوده ای گفته می شود
که از فوکال 50 تا حداکثر موجود مانند1200800،500،200
یا لنز ویژه 2000 افزایش یابد. خاصیت لنزهای تله، کاهش شدید عمق
میدان و قدرت تمرکز بسیار بالا روی جزئیات سوژه است، مثل
قدرت تمرکزبسیار بالا روی جزئیات سوژه است، مثل ثبت کردن نمای
بسته از جغدی روی درخت در فاصله 500 متری از دوربین و لنز،البته
این فوکال ها و لنز ها توضیحات ویژه ای دارند که در ادامه خواهد آمد.

لنز ماکرو:

لنزهایی که بتوانند تصویرهایی از اجسام بسیار ریز را در
نسبت یک به یک دقیقا اندازه سوژه یا بزرگ تر به وجود
آورند لنز ماکرو نام دارند. ماکروها در فوکال های 200،100،50 تولید
می شوند.

البته عکاسان حشره از لنز هایی استفاده می کنند که
به صورت میکروسکوپی روی لنز های ماکرو نصب شده
ومی توانند آن ها رادر بزرگ کردن اجزای بسیار ریز کمک
کنند. به شیوه عکاسی با عدسی های الحاقی روی لنز
که با شمارگان بیش از 1 یا 2 عکس انجام می شود”استکینگ”
می گویند، Focus staKing بعنی یعنی عکاسی با عمق میدان های
متنوع و برهم نما کردن قسمت های شارپ آن ها در فتوشاپ
وLensstacking یعنی قرار دادن لنز میکروسکوپی روی
یک لنز ماکرو یا ترکیب لنز معکوس.

پارامتر های لنز:

عدسی ها در حالت تئوری و طراحی پیش از تولید،هیچ
نوع افت تصویریندارند اما وقتی قرار است به صورت فیزیکی
داخل لوله تو یوب مانند فلزی یا پلاستیکی قرار گیرند و لنز را تشکیل
دهند، تمام ویژگی های تولید آن ها ، اعم از جنس شیشه،
کیفیت طراحی و کیفیت نور خوانی لنز،بر کیفیت تصویر خروجی
لنز تاثیر می گذارد و موجب ایجاد مسائلی می شود که کیفیت
لنز، بستگی به آن ها دارد، مسائلی که در علم عکاسی به
آن ها پارامترهای لنز می گویند به جز سختی بدنه لنز که خود را
در مجاورت با عواملی چون سرما،گرماو ضربه نشان می دهد.

اعوجاج:

ممکن نیست لنزی در دنیا باشد و حتی در حد بسیار اندک اعوجاج
نداشته باشد. امکان اصلاح این پارامتر در همه فوکال ها در لنزهای
زوم به دلیل وجود عدسی های متعدد که به قصد ایجاد فوکال های
مختلف تعبیه شده ممکن نیست. اما آیا گرفتن این اعوجاج ها الزامی
است؟پاسخ این است که خیر اما اگر راهی برای استفاده خلاقانه از
آن ها دارید، از این ماجرا لذت ببرید.
اعوجاج معمولا به دو صورت بشکه ای و جاسوزنی ایجاد می شود.
دلیل نامگذاری اعوجاج ها به این دو اصطلاح این است که بعضی
لنز ها هنگامی که آن ها را روی خطوط مربعی تست می کنید،به
گونه ای عمل می کنند که انگار خطوط به سمت قلب لنز فرو می بلعند
و گویی هر چیزی به درون کشیده می شود.اولی را خمره ای و دومی
را سوزنی می گویند. این اعوجاج ها به همان اندازه که واقعیت را تغییر
می دهند و پر سپکتیوی مجازی از چشم را تولید می کنند، به همان
اندازه نیز می توانند تاثیری خلاقانه در ترکیب بندی به جا بگذارند.

ابیراهی رنگی یا CA :

در لنزها، تمرکز شعاع های نور است که تصویر ایجاد می کند.
عدسی های شکم دار تمرکز را در فاصله کانونی حقیقی ایجاد
و تصویری بزرگتر از سوژه به صورت وارونه ایجاد می کنند اما
عدسی هاکوژ که شکم لاغرند و کناره شان پهن، این نقطه تمرکز
را در مجاز و بیرون از واقعیت ایجاد کرده و تصویری کوچکتر به ما
تحویل می دهند. در این تئوری های فیزیکی، آن چه مهم است
نقطه تمرکز نور است که به آن فاصله کانونی گفته می شود.
حال اگر طول موج های نور دقیقا  در یک نقطه متمرکز نشوند
چه می شود؟تصویر واقعی دچار سایه های رنگی خواهد شد،
به این سایه ها ابیراهه می گویند.
به رنگ ارغوانی میان شاخه ها نگاه کنید. این رنگ بنفش
نمی تواند در محیط به وجود آمده باشد. این یک اعوجاج رنگی است.
عدسی لنز قرار است نور را بشکند ودر نقطه ای معین متمرکز کند.
اما وقتی این شکست درون شیشه های لنز ایجاد می شود و کیفیت
ساخت لنز پایین باشد، رنگ ها ازاصالت خود دور شده و تصویری متشدد
را ایجاد می کنند.

شبح یاghosting
در بسیاری از لنز ها تصویر هاله مانند نا خواسته ای در اثر بازتاب نور
در شیشههای لنز ایجاد می شود که به شبح معروف شده، لنز های
ارزان قیمت این مشکل را دارند پس اگر از این لنز ها استفاده می کنید
زاویه نور را با دقت انتخاب کنید.

کما در لنز:

خیلی از شما احتمالا دچار عدم تطابق چشمی یا همان پیر چشمیدر
عین جوانی هستید. ممکن است آستیکمات هم با شید. پس متوجه
شده ایدکه وقتی به یک نقطه نورانی خیره می شویدو چشم تان
را کمی تنگ می کنیددور آن نقطه ستاره می بینید. همین اتفاق در
لنزها هم رخ میدهد. وقتی نقطه نورانی در مرکز قاب باشددایره به یکی
از چهار سمت دنباله پیدا می کند: این اتفاق را کمای اپتیکی می نامند
از دیگر جلوه های این لنز ها سافتی دور دایره های نورانی است. یعنی
هاله دور لامپ روشن که مثل نگاه کردن به ماه از پس هاله ابر است.|
همه این هاالبته اشکالات طبیعی ساختار لنزهاست اما باز هم می توان
گفت این مشکلات که به ظاهر بد است در صورتی که خلاقانه مورد استفاده
قرار گیرد تاثیر گذاری ویژه ای روی مخاطب خواهد داشت. به عنوان
مثال تصویربرداری از آتش یا عکاسی از آتش سوزی جنگل با لنزی
که دارای کمای بالایی است سورئال تر و مفهومی تر است تا یک عکس ساده
خبری با یک لنز شارپ.

رزولوشن:

این پارامتری است که معمولا در بدنه دوربین و پردازشگر آن
مورد توجه قرار گیرد. این که یک دوربین چند مگا پیکسل توان
تفکیک تصویری دارد،چیزی است که مستقیم روی قیمت
دوربین تاثیر گذار است. رزولوشن یا وضوح، توان پردازش تصویر
براساس پیکسل های موجود است، یعنی وقتی دوربینی 10مگا
پیکسل قدرت پردازش دارد امکان ثبت جزئیات بیشتری را به عکاس
می دهد. این توان و تمام مسائل علمی مربوط به آن در حوزه
بدنه و پردازشگران تعریف می شود .اما آیا باید رزولوشن را
درباره لنز هم جدی گرفت؟
به تصویر نگاه کنید . یکی جزئیات واضح تری دارد.غالبا مساله
رزولوشن در لنز بین نصاب ها و کار شناسان دوربین های
مدار بسته اهمیت می یابد اما اگر بخواهیم به تصویر مورد نظر
و شارپنس اهمیت می یابد اما اگر بخواهیم به تصویر مورد نظر
و شارپنس قابل قبول برسیم، قطعا در لنز دوربین های عکاسی و
فیلمبرداری نیز باید به دنبال رزولوشن بالا باشیم . در گذشته به
به دلیل استفاده از نگاتیو به جای سنسور، تکنولوژی استفاده
از لنز به این میزان نیاز به رشد نداشت اما با رشد پردازنده ها
تا حدی که بتوانند رنگ و لعابی نزدیک به نگاتیو در سیستم های
فیلمبرداری ایجاد کنند،لنز هایی با شارپنس ها ورزولویشن های
بالاتری لازم شد. به بالاتری لازم شد. به عنوان مثال کیفیت سنسور
دوربین های استودیوی صدا و سیما آن قدر بالا نیست که دوربین های
DSLR اما چرا تصاویر SD این دوربین ها از HD های تبدیل به SD
شده دوربین های ما با کیفیت تر است؟ نکته در رزولویشن لنز است.
دوربین ها امروزه می توانند از لنز هایی بهره ببرند که برای رزولویشن های
بسیار بالا طراحی شده اند.شرکت فوجی (Fugi) اخیرا لنزی با رزولوشن
K4 به بازار عرضه کرده که نشان می دهد این مسیر می تواند با سرعت
بیشتر روبه جلو برود. این رزولوشن در کنار سنسور با قابلیت پردازش
بسیار بالا می تواند عکس هایی با عکس هایی با وضوحی دیدنی ارائه
کند که برای بزرگ نمایی نیز با مشکل کمتری مواجه باشد. شرکت های
دیگر هم دست به تولید این گونه لنز ها زده اند که قابلیت های مختلفی
مثل زوم و زوم بک الکترونیک نیز برای دوربین های فیلمبرداری مهیا می کنند.

لنز فوجی K4:

CN-E18-80mmT4.4LISKASS

حالا احتمالا فرق ساده بین لنز های کیت را با لنز های عادی متوجه شده اید.
سنسور و بدنه خیلی خوب، با لنزبی کیفیتی مثل 18-200 قاعدتا نمی تواند
تصویری را ارائه کند که همان دوربین با لنز 16-35 سری L ارائه کرده است.

البته باید در نظر داشت که این شدت شارپنس برای عکاسی
آماتورو فیلمسازی مستقل اتفاق مهمی نیست . هنوز هم می توان
با همان لنز های بی کیفیت داستان های مهمی خلق کرد. به اختصار
هنر لنز در تفکیک خطوط سیاه و سفید و ایجاد یک کنتر است واقعی است.

محمد مهدی تدین موغاری

اگر مقاله برای شما مفیداست با کلیک روی لینک های زیرسایر مقالا مرتبط با موضوع را نیز مشاهده فرمائید.

توصیه های عکاسانه، بخشی از مقالات عکاسی است که توسط استاد محمد مهدی تدین موغاری مدرس آموزش عکاسی و مدیر آموزشگاه عکاسی دارالفنون،تالیف و در وب سایت رسمی دارالفنون بارگذاری می شود.
انتشار باذکر منبع بلامانع است.