انواع روش های مونتاژ فیلم و ویدئو

انواع روش های مونتاژ فیلم و ویدئو

انواع روش های مونتاژ فیلم و ویدئو

مقاله ای که مشاهده می فرمائید به قلم محمد سعید خسروی،تدوینگر ،مولف ، محقق و مدرس صدا و سیما نگارش شده است.

استاد محمدسعید خسروی مدرس رشته تدوین آموزشگاه سینمایی دارالفنون از تدوینگران برجسته کشور می باشند.

تدوین ( مونتاژ montage – ادیت edit ) به معنی  گرد آوری صدا و تصویر برنامه  – و انتخاب و اصلاح و منظم کردن و میزان کردن آن ها  – و حذف کردن صدا و تصویر زاید و اضافی که در پیشبرد داستان نقشی ندارند .

روشهای مونتاژ از دیدگاه برخی کارگردانها و تدوینگران  و منتقدین سینما و تلویزیون که در طول سالیان مطرح شده است بصورت زیر جمع آوری و ارایه می گردد :

(درهنگام مونتاژ هرجا اقتضا کند ازیک یا چند روش زیر استفاده می شود) :

۱- کا ت فنی (برش فنی cut) : چسباندن دو پلان ( نما – شات shot ) بدون هیچگونه تغییر ونظر و هنر تدوینی انجام گیرد.

۲ – کات هنری ( برش هنری ) : تدوینگر با هنر تدوینی خود محل کات (برش) دو پلان plan را انتخاب و اندازه طول هر پلان و حذف پلان و یا انتخاب بخشی از پلان و یا جابجایی ترتیب پلانها و خرد کردن پلانها و یا ….. را انجام میدهد .

۳ – مونتاژ اسمبلیassembly  : نخستین مرحله مونتاژ فیلم (راشهای فیلمبرداری شده) که از سرهم کردن برداشتهای برگزیده پلانهای هر صحنه  و به ترتیب پلانهای هرصحنه ( فقط با روش برش فنی ) را مونتاژ اسمبلی  میگویند .

۴ – مونتاژ راف کاتrough cut  : به معنی مونتاژ هنری اولیه فیلم  به منظور جمع آوری پلانها و صحنه ها پشت سرهم طبق فیلمنامه و بدون هیچگونه  اعمال سلیقه و نظری در ترتیب و تغییر پلانها و صحنه ها .

۵ – مونتاژ فاین کات fine cut : مونتاژ نهایی و اصلی صحنه های فیلم و طبق خط و ربط فیلنامه با ذوق و سلیقه و ابتکار هنری تدوینگر از زاویه دید هنر سینما .

۶ – مونتاژ کات ( برش مستقیم ) : تصاویر با صداهای مختلف پشت سرهم متصل شوند چه صداها با تصاویر سینک (همزمان) باشند و چه اور لپ over lap با تصاویر باشند و درمحل اتصال دو پلان از افکتهای تصویری (تروکاژ) استفاده نشود .

در مونتاژ با نوار ویدیویی از یک دستگاه player   نوار راش برنامه پخش و توسط یک دستگاه ریکوردر که امکان عمل ادیت  را داشته باشد پلانهای انتخابی روی نوار خام  پشت سرهم ضبط میشوند ومونتاژ کات انجام میگیرد  (برای سهولت کار می توان با دستگاه ادیت کنترل  دستگاه پلی یر و ریکوردر را برای مونتاژ ویدیویی هدایت نمود.)

۷ – مونتاژ غیرمستقیم ( برش غیرمستقیم ) که در سینما به آن برش اپتیکی می گویند : در محل اتصال دو پلان از افکت ویژه تصویری (تروکاژ به فرانسوی) استفاده میشود مانند : انتهای پلان قبل با دیزالو به ابتدای پلان بعدی مونتاژ شود .

۸ – مونتاژ سینک sync : به مونتاژ مستقیمی  گفته میشود که درآن همزمان بودن صداها با تصاویر رعایت بشود. اگر صدای بازیگر با لب زدن بازیگر همزمان باشد گفته می شود لیپ (   lip لب ) سینک است ودرغیر اینصورت لیپ سینک نمی باشد.

۹ – مونتاژ  نا سینک non – sync : مونتاژی که صدای تصویر هم خوانی با آن تصاویر نداشته باشد . مانند صدای بازیگر که با لب زدنش هماهنگی نباشد و یا موسیقی آرام روی تصاویر رقص و پایکوبی .

۱۰ – برش آمریکایی American cut : برش زدن دو نمای از یک موضوع با اندازه های متفاوت کادر تصویر که بدون تغییر محور دوربین گرفته شده اند. (مانند نمای مدیوم انسان برش به نمای کلوزآپ همان انسان با همان موقعیت دوربین)

۱۱ – مونتاژ ساختاری constructive : مونتاژ به طوری که نماهای مرده و زاید و حرکات اضافی که کمکی به پیشبرد داستان نمیکند حذف شوند ولی تداوم حرکتی باید حفظ شود . به آن مونتاژ بنیادی نیز میگویند . این روش اولین بار توسط پودوفکین کارگردان روسی مطرح شد .

۱۲ – مونتاژ اور لپ صدا over lap sound  : درمونتاژ عمل اور لپ صدا یعنی ادامه صدای پلان فعلی روی پلان بعدی قرار گیرد و یا ابتدای صدای پلان بعدی روی انتهای پلان فعلی قرارگیرد. به این دوعمل  انتقال صوتی ( کات L  و کات J ) نیزمیگویند.

کات L : صدای نمای فعلی درنمای بعدی ادامه داشته باشد –  کات J : ابتدای صدای نمای بعدی در انتهای نمای فعلی قراربگیرد.

۱۳ – مونتاژ تداومی continuity : مونتاژ نماها به طوری که تمام تداوم حرکتی بازیگر و یا موضوع در یک صحنه دیده شوند و نیز رویدادها بترتیب پشت سرهم قرار بگیرند .

۱۴- مونتاژ غیرتداومی discontinuity : دراین روش تداوم نماهای پی درپی یک صحنه الزامی نیست بیشتر مفهوم درونی ازپیوند نماها اهمیت دارد حتی اگر جامپ کات هم ایجاد شود اهمیتی ندارد و سعی می شود با کنارهم قراردادن نماهای مختلف حتی متضاد ویا متشابه مفهوم جدیدی به بیننده القاء شود.

۱۵ – مونتاژ موازی parallel (action intercut اینترکات اکشن) : مونتاژ دو یا چند رویداد موازی با هم .

ابتدا پلانهای بخشی از یک رویداد مونتاژ می شوند  سپس پلانهای بخشی از رویداد دوم در ادامه مونتاژ می شود و بعد مجددا بخشی از ادامه رویداد اول مونتاژ به بخشی از ادامه رویداد دوم و همینطور تا آخر ادامه داده میشود . معمولا این دو یا چند رویداد در آخر در یک نقطه با هم تلاقی میکنند یا برخورد فیزیکی  یا برخورد معنوی و مفهومی پیدا می کنند.

۱۶ – مونتاژ ریتمیک براساس صدا  rhythmic : مونتاژ تصاویر براساس ریتم صدای موسیقی یا صدای افکت یا صدای کلام که تصاویرهماهنگی ومفهوم لازم را با صدا داشته باشند. ابتدا صدا برقرارمیشود وسپس براساس آن تصاویر روی صدا مونتاژ میشود.

۱۷ – مونتاژ تونال tonal  : اتصال دو پلان براساس تونالیته رنگ و در فیلمهای سیاه و سفید  براساس  تونالیته خاکستری (مانند انتهای پلانی از دشت سرسبز برش به ابتدای پلانی از فرشی با زمینه سبز – مثال : فیلم گبه از مخملباف) این روش را آیزنشتاین کارگردان  روسی مطرح کرده است .

۱۸ – مونتاژ اور تونال over tonal  : برش دو نما براساس تشابه فیزیکی اشیا و یا رشد فیزیکی فرم ها و اشکال هندسی (مانند پلانی ازتوپ برش به پلانی از کره زمین) . این روش توسط  آیزنشتاین مطرح شده است .

۱۹ – مونتاژ تشابه similarity  : مونتاژ دو پلان که درمقایسه با هم مفهوم متشابهی از دو رویداد باشند . مانند پلان کشتار کارگران به دست پلیس  برش به پلان ذبح گاو  در کشتارگاه ( یعنی رفتار پلیس بمثابه ذبح حیوان خشن است )

۲۰ – مونتاژ تضاد  contrast  : مونتاژ دو نما ی  متضاد در مقایسه مفهومی از دو موضوع . مانند نمای انسان لاغر برش به نمای انسان چاق .

۲۱ – مونتاژ لایت موتیف (به فرانسوی) liet motif  — وبه انگلیسی light motive : مونتاژ به طوری که یک پلان و یا یک صدا را در طول صحنه ها  تکراری بگذاریم . مانند صدای پوتین پای قاتل را درموارد لزوم مجددا بگذاریم .

۲۲ – مونتاژ متریک metrique  : مونتاژ براساس طول پلان ها  بنحوی که با تغییر اندازه طولی نما ها  ریتم و تمپو آن صحنه افزایش یا کاهش یابد. این روش را آیزنشتاین مطرح نموده است. سرعت تغییر زمانی نماها  که بستگی به طول نما ها وتعداد آنها درصحنه میباشد ریتم rhythm صحنه و ریتم کل فیلم را پیس pace میگویند.

اندازه طولی پلان استفاده شده درمونتاژ را تمپو tempo  می گویند.

۲۳ – مونتاژ پویا و خلاق creative edit  : یک واقعه از لحاظ صدا و تصویر بطور غیر مستقیم مونتاژ شود یعنی تمامی تصاویر و صداهای اضافی حذف شوند حتی نما های تداوم حرکتی نیز حذف شوند و فقط نما های کلیدی مونتاژ شوند . مانند نمای مردی با چهره مجروح که با دستپاچگی ازاتاق خارج میشود برش به  نمایی از پشت صندلی که خونین شده

۲۴ – برش نگاتیو negative  (قطع نگاتیو) : فقط بر روی فیلم نگاتیو ثبت شده از صحنه (expose فیلم اکسپوز شده) و برطبق مونتاژ شده تدوینگر نما ها بهم متصل میشوند . این عمل در لابراتوار فیلم انجام میشود .

۲۵ – فصل مونتاژی montage sequence : مونتاژ یک فصل ( سکانس) از فیلم یا بخشی از آن است که  پیوند پلانهای مختلف آن با استفاده از دیزالو و کات و فید و وایپ  و سوپر ایمپوز و پیکچر این پیکچر انجام شود و نیز درمجموع  مدت زمان آن فصل کوتاه بشود .

۲۶ – برش آناتومیک anatomic cut  : در نمایی از خروج بازیگر از کادر( یا هر سوژه دیگر) در نقطه ای که نیمی از تمام قد بازیگر ازکادر خارج شده است  برش به  نمای بعدی که نیمی از تمام قد همان بازیگر که (درادامه حرکت خود) وارد کادر میشود .

۲۷ – مونتاژ کنتورپوین ( به فرانسوی ) counter point  ( کانترپوینت به انگلیسی ) : مونتاژی است که صدای گفتار متن و یا موسیقی تصاویر را تفسیر کند . ( گفتار متن و یا موسیقی مفهوم درونی تصاویر را بازگو کند ) .

۲۸ – مونتاژ متقاطع cross cutting  : نماهای عمل (اکشن action) و عکس العمل ( ری اکشن reaction) از یک رویداد  یک درمیان  بهم برش (کات) زده شوند.  مانند گفتگوی تلفنی دو نفر . برخی مونتاژ متقاطع را جزو مونتاژ موازی میدانند .

۲۹ – مونتاژ ذهنی و یا مونتاژ روشنفکرانه و یا مونتاژ دیالکتیکی : اولین بار توسط آیزنشتاین مطرح شد ومونتاژی است که از برش دو نمای نامرتبط با هم مفهوم جدیدی در ذهن تماشاگر تداعی شود بدون اینکه نتیجه پیوند این دو نما را در نمای سومی ببیند .

مانند تصویر یک زندانی برش به تصویر پرواز کبوتر ( نمای A و نمای B که از یک جنس نیستند) آیزنشتاین نمای اول را تز و نمای دوم را آنتی تز و حاصل نتیجه ذهنی دو نما را سنتز نامیده است . (مونتاژ روشنفکرانه intellectual montage )

۳۰ – مونتاژ خطی linear editing  : به مونتاژی که از نوار ویدیویی استفاده شود مونتاژ خطی میگویند

که با دستگاههای (VIDEO TAPE RECORDER ) VTR  و یا VCR (VIDEO CASSETTE RECORDER) انجام می شود . در این روش پس از مونتاژ نهایی  نمی توان بغیراز نماهای اول و آخر برنامه  قسمتی را حذف و یا اضافه کرد ویا طول پلانی را کم و زیاد کرد .( در صورت تغییرات الزامی باید نوار مونتاژ شده را بر روی نوار خام دیگر مونتاژ و تغییرات را اعمال کرد . )

۳۱- مونتاژ غیرخطی non linear editing (مونتاژ مجازی) : به مونتاژ درکامپیوتر با نرم افزار مونتاژ اطلاق می شود که دراین روش حتی پس ازمونتاژ نهایی هم می توان نماها را حذف و یا اضافه نمود و یا طول نماها را کم و زیاد کرد .

۳۲– مونتاژA / B  ROLL   : همانند مونتاژ غیرمستقیم (برش اپتیکی) است که با دستگاه های ویدیویی و نوار ویدیویی انجام می شود. افکتهای تصویری با دستگاه میکسر ویدیویی وافکتهای صوتی ومیکس صدا با دستگاه میکسرصدا انجام می شود.

و دو دستگاه VCR-PLAYER ویک دستگاه VCR- RECORDERو یک دستگاه کنترل ادیت مورد نیاز است ولی درنرم افزار همه این دستگاه ها وجود دارد.

۳۳ – مونتاژ میکس یا مونتاژ   A / B /C  ROLL : در مونتاژ خطی و غیر خطی از ترکیب چند منبع تصویری  با استفاده از افکتهای مختلف در محل اتصال دو پلان (افکتهای ترانزیشن) و افکتهای مختلف روی تصاویر  مونتاژ انجام می شود.

۳۴ – مونتاژ A / ROLL  :

روشی از مونتاژ ویدیویی با نوار ویدیویی است که فقط از یک دستگاه VCR – PLAYER  و یک دستگاه VCR – RECORDER بهمراه یک دستگاه میکسر ویدیویی (برای اجرای افکت در محل اتصال نماها ) و یک دستگاه ادیت کنترل استفاده می شود .

۳۵ – مونتاژ آف لاین off line  : به روشی از مونتاژ غیر خطی میگویند که در همان لحظه  خروجی کار قابل استفاده نباشد و باید کار دیگری روی آن انجام شود تا قابل استفاده درست و با کیفیت شود .

در مورد مونتاژ فیلم در کامپیوتر  ابتدا  نماهای فیلم به صورت فرمت فشرده و با حجم کمتر روی هارد دیسک کپچر میشود (capture ضبط و ثبت) و سپس آنها را مونتاژ  و درپایان کار از مونتاژ شده یک اکسپورت (export خروجی کار) با روش EDL  (متنی از فهرست تصمیم گیریهای مونتاژ)  گرفته میشود

سپس فایل صفحات EDL را روی یک فلاپی دیسک و یا C D کپی کرده و آن را برای مونتاژ قطع نگاتیو به لابراتوار فیلم تحویل داده میشود تا بر اساس مونتاژ ثبت شده بصورت متن درصفحات  EDL مسوول قطع نگاتیو  نما های نگاتیو را پیدا کرده و طبق مونتاژ تدوینگر پلاتها را برش بزند .

در سیستم پیشرفته مونتاژ ویدیویی( با استفاده از دستگاه ادیت کنترل SONY – BVE 2000  و یا امثال آن)  نیز  امکان کپی عملیات مونتاژ روی صفحات EDL میباشد . بنابراین میتوان از راشهای فیلم  یک کپی ویدیویی گرفت ومونتاژ  آنرا روی نوار ویدیویی انجام داد و در پایان کار یک فایل EDL  را تحویل قطع نگاتیو داد .

۳۶ – مونتاژ آن لاین on line  : به روشی از مونتاژ غیر خطی میگویند که هر صدا و تصویری در مونتاژ  با همان کیفیت مطلوب خودش و در همان لحظه و یا پس از اتمام مونتاژ  در خروجی کامپیوتر مورد استفاده نهایی باشد .

۳۷ – مونتاژ اور لپینگ over lapping  : تصویر یک پلان برش زده شود به بخش انتهایی همان پلان ( یعنی یک عمل در پلان تکرار شود به منظور تاکید وتشدید عمل) و یا اگر درسرصحنه یک پلان از چند زاویه گرفته شده است  آن پلان برش زده شود به بخش انتهایی آن پلان و یا کل پلان از زاویه دیگر . درصورت لزوم نمای تکرار را میتوان با حرکت اسلو موشن و یا حرکت فست موشن اجرا کرد . دراین روش از مونتاژ زمان رویداد افزایش می یابد .

۳۸ – مونتاژ فلش کاتینگ flash cutting  : به روشی گفته میشود که پلانهای بسیار کوتاه را پشت سرهم  کات بزنیم .

۳۹ – مونتاژ سمبولیک : مونتاژ نمای نمادین به نمای بعدی با مفهوم نمادین (سمبولیک) و نشانه های مفهومی.

– تفاوت مونتاژ فیلم و مونتاژ ویدیویی و مونتاژ مجازی (مونتاژ در کامپیوتر) فقط در ابزار و وسیله کار فیزیکی مونتاژ میباشد ولی در اصول هنر و دانش تدوین و ساختار دراماتیکی و اعمال نظر هنرمندانه تدوینی تفاوتی با یکدیگر ندارند .

– اصول ششگانه تداوم مکانیکی (تداوم فیزیکی) درتدوین (در تدوین نماهای یک صحنه برای حفظ تداوم باید اصول زیر را رعایت کرد) :

۱- تداوم حرکت سوژه (رعایت مچ کات)

۲- رعایت جهت نگاه ورعایت جهت خروج و ورود موضوع ازکادر(رعایت خط فرضی)

۳ – تغییر نما دراندازه و زاویه ازیک موضوع درهمان مکان

۴ – حفظ موقعیت اشیای صحنه و لوازم بازیگر

۵- تداوم رنگ و نور

۶ – تداوم صدا

– حفظ تداوم در نماها  و اشیای  یک صحنه را  به انگلیسی  continuity  و به فرانسه  راکورد raccord  میگویند .

تهیه و تنظیم : محمد سعید خسروی

مرکز آموزشهای هنری و سینمایی دارالفنون